Algemeen
Alcohol is een stof die wordt gerekend tot de genotsmiddelen. Alcohol levert energie, meestal in de vorm van warmte. Alcohol wordt tot een niet essentiële voedingstof beschouwd. Voedingskundig speelt alcohol geen rol van betekenis bij het uitoefenen van de sport. Alcohol heeft vooral een ontspannende werking.
Toch wordt aan alcohol een prestatieverhogend effect toegeschreven. Zo kunnen bepaalde wedstrijdspanningen en angsten worden verminderd, en kan de mate van zelfverzekerdheid worden verhoogd. Vanwege het verminderde effect van een tremor (trillen) wordt dit nog wel is gebruikt bij sporten waar dit veel voorkomt, een mooi voorbeeld is darten. Het vergroten van maximale spierkracht en duurvermogen is niet aangetoond.
Stofwisselingsstoornis
Bij te grote inname van alcohol neemt de productie van melkzuur (lactaat) toe en kan de omzetting van vetten en koolhydraten worden geremd. Ook de aanmaak van spiermassa kan worden verstoord omdat de aanmaak en opname van eiwitten wordt verstoord.
Toename lichaamsgewicht en vetmassa
Bij verbrandingsprocessen krijgt alcohol de voorkeur boven koolhydraten en vetten. Gevolg hiervan is dat de koolhydraten en vetten worden opgeslagen in de vorm van vetweefsel.
Hypoglycemie
Een te laag glucosegehalte in het bloed kan optreden bij overmatig alcohol gebruik. Dit komt doordat er te weinig glucose wordt gevormd. De kans op hyperglycemie neemt toe wanneer naast overmatig alcohol gebruik ook een slecht voedingspatroon aanwezig is. Zware inspanning en een koude omgeving lijken dit proces ook te stimuleren.
Verstoring lichaamstemperatuur
Alcohol stimuleert de bloedtoevoer naar de huid door vaatverwijding. Over het algemeen zal het lichaam hierdoor afkoelen. Vaak wordt gezegd dat een alcoholisch drankje het lichaam opwarmt, maar op dit gebied blijkt er juist een gevaar te zijn. Zeker met koude omstandigheden dient er voorzichtig worden omgegaan met alcohol.
Uitdroging
Alcohol heeft een vochtafdrijvend effect. Hierdoor verlies het lichaam onder bepaalde omstandigheden extra vocht. Daarnaast heeft alcohol een remmende werking op het hormoon dat een belangrijke functie heeft bij het herstellen van het vochtbalans. Herstellen van het vochtbalans wordt ook wel rehydratie genoemd.
Tekorten vitamines en mineralen
Bij overmatig alcoholgebruik in combinatie met een slecht voedingspatroon kunnen tekorten ontstaan van de vitamines B1, B12, A, D en foliumzuur en de mineralen calcium, magnesium en zink. Dit kan op latere leeftijd resulteren in de ziekte korsakov (geheugenverlies).
Daarnaast brengt alcohol schade aan hart, lever, slokdarm, maag, darmen, en bloedvaten en kan het een negatief effect hebben op de coördinatie, concentratie en reactievermogen.